Tehlike Altında: Siyah Gergedan

V: Ebedi Yokoluş / Forever Extinct programına hoş geldiniz.

Ç: Merhaba.

V: Bugünkü dostumuz eski kıta Afrika’dan, “siyah gergedan”, bilimsel adıyla Diceros bicornis. IUCN’nin kırmızı listesinde “nesli tehlikede” kategorisinde yer alıyor. 

Ç: Siyah gergedan Kenya, Tanzanya, Kamerun, Güney Afrika, Namibya ve Zimbabve'de yaşayan "tek toynaklılar" takımından bir hayvan. 

Genel olarak gergedanlar, bugüne kadar soyunu sürdürebilmiş kara hayvanları içinde filden hemen sonra geliyor. En küçük gergedan türü olan Sumatra gergedanı dışında, diğer dört gergedan türü geniş otlaklarda ve çalılıklarda yaşayan otçul hayvanlar. Çok istisnai olmakla beraber aslan sürülerinin saldırılarına uğradıkları bilinse de normalde doğal düşmanları yok. 

V: İnsanlar dışında!

Ç: Bu hayvanların gözleri pek iyi görmüyor, 30 metreden sonrasını seçemiyorlar. Ancak koku alma, özellikle de işitme kabiliyetleri mükemmel. En hayret verici özellikleri ise 1,5 tonluk gövdelerine karşın saatte 55 kilometreye varan bir hızda koşabilmeleri; dahası, bu kadar hızlı giderlerken ani manevralar yapabilecek kadar çevik olmaları. 

V: Boynuzları 50 santimetreyi bulabiliyor. Odunsu bitkilerin sürgünlerini yemekten hoşlanıyorlar, ama en sevdikleri yiyecek şüphesiz akasya.

Ç: Siyah gergedanın rengi aslında siyah değil, kül rengine yakın kahverengi. Sıklıkla yakın akrabası beyaz gergedan (Ceratotherium simum) ile karıştırılıyor. Bu iki akraba tür arasındaki en belirgin fark, renkleri değil, boyutları ve dudak yapıları. Beyaz gergedan, siyah gergedandan daha büyük. Beyaz gergedanın dudağı düz, siyah gergedanınki ise üçgeni andırıyor.

V: Bu tonluk dostumuzun yavrusunun sesi ise cüssesinden beklenmeyecek gibi:

https://www.youtube.com/watch?v=c931zgBmHTY 

Ç: Geçtiğimiz yüzyılda, siyah gergedanlar 850 bin birey sayısıyla Afrika'da en çok rastlanan hayvanlardan birisiydi. 1960-95 yıllarında, Sahra Altı Afrika’daki nüfusları 2500’lerin altına düştü. Afrika’da uygulanan sıkı koruma çalışmaları sayesinde sayıları artarak 5000’lere ulaştı. 

V: Bu hayvanlardan dünya üzerinde yalnızca 3600 birey kaldığı tahmin ediliyor. Ancak bunlar da hızla avlanıyor.

Ç: Siyah gergedan, iri boynuzları sayesinde kendisini korumayı çok iyi beceriyor. Ancak neslini tükenme tehlikesiyle karşı karşıya getiren de yine boynuzları. Siyah gergedan boynuzu koleksiyonerlerce çok rağbet görüyor. Ayrıca Geleneksel Çin ve Hindistan tıbbında neredeyse tüm hastalıklara iyi geldiğine dair bir inanç var. Oysa bu boynuzlar, önceki programlarımızda sözünü ettiğimiz nesli tehlike altındaki pangolin dostumuzun sırtındaki pullar gibi, lifsi bir protein olan keratinden oluşuyorlar, yani daha önce de belirttiğimiz gibi hastalıklara iyi geldiğine dair bilimsel herhangi bir kanıt bulunmuyor. 

V: Buna rağmen, ne kadar önlem alınırsa alınsın, bu iri dostumuzu avlamaya devam ediyorlar.

Ç: Afrika yaban hayvanlarının sayıları kaçak avlanma ve doğal yaşam alanlarının yok edilmesi yüzünden düştüğü için, korumacılar ve hükümetler tehlikede bulunan türleri daha iyi korunabilecekleri (!) yerlere taşıyorlar.  

Translokasyon olarak adlandırılan bu işlem masraflı ve lojistik açıdan oldukça karmaşık. Dahası hem etik açıdan hem de hayvanların esenliği açısından tartışılması gereken bir uygulama bu. Örneğin 2018’de sekiz siyah gergedan, Kenya'nın başkenti Nairobi’deki parklardan ülkenin güneydoğusundaki milli parktaki bir hayvan barınağına taşındı, ama ne yazık ki çok geçmeden hayatlarını kaybettiler. Ölüm nedenlerinin, siyah gergedanlara alışık olduklarından farklı miktarda tuz içeren su verilmesi olduğu düşünülüyor. 

V: Bir de iyi bir haber verelim: Bir yıl kadar önce, Chester Hayvanat Bahçesi'nde, on iki yaşındaki Doğu siyah gergedanı Malindi doğum yaptı. Sağlıklı dünyaya gelen yavrusu, doğumundan on beş dakika sonra ayağa kalkarak etrafta koşturmaya başladı. 

Ç: Bu bölümümüzün sonuna gelirken, gergedanların neslinin korunması için çalışan birçok kişi, grup ve kuruluş olduğunu sevinerek belirtmek istiyoruz. İşte bunlardan biri de Freshlyground adlı müzik grubu. Grup gergedanların neslinin tükenmesine dikkat çekmeye çalışıyor. Grup üyelerinden Simon Atwell şunları söylüyor:

Having been on this planet for 50 million years, rhinos are facing extinction because we believe that [powdered rhino horn] cures cancer and provides prolonged sexual stimulation.

Bu gezegende elli milyon yıldır yaşayan gergedanların nesli, sırf biz bu hayvanların boynuzlarının kanseri iyileştirdiğine ve cinsel hazzı uzattığına inanıyoruz diye tükeniyor.

V: Kapatmadan önce, yorumları için Özge Çelik’e, Açık Radyo’ya ve dinlediğiniz için size teşekkür ediyoruz.

Programın illüstrasyonlarını sosyal medyada paylaşacağız. Bize Instagram ve Facebook’tan ve [email protected] adresinden ulaşabilirsiniz.

V: Bugünkü şarkımız Freshlyground’dan Zithande ve bu şarkımızı bugünkü dostumuza adıyoruz.  

V: Ben Virginia Elena Patrone, 

Ç: Ben Çiğdem Fidan.

V&Ç: Gezegendeki her şey! Çok güzelsiniz ve sizi seviyoruz!

Kaynaklar:

• onekindplanet.org/animal/western-black-rhino/ 

• wwf.panda.org/knowledge_hub/endangered_species/rhinoceros/african_rhinos/black_rhinoceros/  

• www.nationalgeographic.com/animals/mammals/b/black-rhinoceros/

• conservationtravelafrica.org/projects/conservation-programmes/rhino-elephant-conservation/

• www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvU2l5YWhfZ2VyZ2VkYW4

• www.sciencealert.com/eight-rare-rhinos-have-died-in-an-attempt-to-save-the-species

• tr.euronews.com/2018/08/09/nesli-tukenmekte-olan-hayvanlardan-bir-siyah-gergedan-dunyaya-geldi

• www.earthtouchnews.com/environmental-crime/poaching/south-african-music-group-gives-its-voice-for-rhinos/