Bir tahmini olan var mı?
Geçen hafta Gezegenin her yanında, Amerika’dan Afrika’ya tüm kıtalarda cehennemî bir sıcak kol gezmekte, hararet rekorları peşpeşe kırılmaktaydı. Beklenmedik derecede uzayan, çok geniş alanları kapsayan bir sıcak dalgası yaşanıyordu. İşin tuhaf tarafı ise şuydu: Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), yükselen harareti La Niña adıyla anılan ve çoğunlukla serinletici etkisi ile bilinen küresel iklim fenomeni ile bağdaştırmakta zorluk çektiğini açıkladı. WMOsözcülerinden biri, yılın ilk 6 ayının 2018 yılını dünyada şimdiye kadar ölçülmüş en sıcak La Niña yaptığını söyledi. Yaygın ve olağünüstü uzayan sıcak dalgalarının yanı sıra, benzeri pek görülmemiş büyüklükte sel, heyelan felaketleri de kol gezmekteydi. Şimdi, kıtalararası bir küçük tur atalım; sonunda Türkiye’ye de kısaca bakalım:
1) Kuzey Amerika’da: ABD’nin California eyaletinde klimalara yoğun talep yüzünden birçok yerde elektrik kesilmesi yaşandığı bildirilmekteydi. Gündüzleri Chino’da 48.9C ölçülürken, 7 Temmuz’da Los Angeles şehir merkezinde 26.1C ile Temmuz ayı gece sıcaklığı rekoru kırılıyordu.
Kuzey Kutbu’na en yakın ülkelerden Kanada’da Quebec eyaletinde bir türlü sona ermeyen sıcak dalgası ve yüksek nem oranı, en az 54 kişinin ölümüne sebep oluyordu. Eyalet başkenti Montreal ayrıca daha ayın hemen başında yeni bir Temmuz hararet rekoruna tanık oldu: 36.6C!
2) Güney Amerika’da: 40C üzerine çıkan sıcak dalgaları yüzünden Sao Paulo eyaletindeki Santos şehrinde hafta sonu iki gün içinde, yaşları 65’in üzerinde olan yaşlı vatandaşlar arasından 32’sinin hayatını kaybettiği açıklandı. (http://www.laht.com/article.asp?CategoryId=14090&ArticleId=352066)
3) Afrika’da: Cezayir’in Sahra Çölü’ndeki Ouargla meteoroloji istasyonunda 5 Temmuz’da 51.3C hararet ölçüldü. Bu, Afrika’da güvenilir aletlerle yapılan ölçümler arasında bir rekordu.
4) Avrupa’da: Kayıtlara geçmiş en sıcak Haziran yaşanmakta. İskoçaya’nın başkenti Glasgow’da bir bilim merkezinin çatısı eriyince Galler’deki yüksek yerlerdeki kadim kalelerin surları manzaraya dahil oluvermiş. WMO, kıta çapında kuraklık, orman yangını ve hasat kaybı uyarısında bulunuyordu. İrlanda’da Shannon ve Belfast’ta Gürcistan’da da başkent Tiflis’te sıcaklık rekorları yine peşpeşe kırılmaktaydı.
5) Avrasya’da: Kuzey yarıkürede bitmek bilmeyen olağandışı hararet ve sıcak dalgası, ısrarla devam eden yüksek basınç sistemlerinin Avrasya’nın büyük kısmı üzerinde bir “sıcak kubbesi” yaratmış olmasından. Kuzey Rusya’daki istisnaî havalar Krasnoyarsk bölgesi yakınlarında günlük ortalamanın 7C üstüne çıkan sıcaklar doğurunca, 80 bin hektarlık orman yanıp gitmiş, kül olmuş. İklim gözlemcileri Kuzey’in bu bir zamanlar soğuk diye bilinen bölgesindeki hararetin, sürekli donmuş toprakların çözülmesine ve karbondiyoksitten kat be kat güçlü bir gaz olan metan’ın açığa çıkarak küresel ısınmayı büsbütün tetiklemesine yol açacağından korkuyoyorlarmış.
6) Asya’da: Japonya’da Kyodo'nın haberine göre, ülkenin birçok kentinde etkili olan 38C civarında seyreden hava sıcaklığı nedeniyle 5 kişi yaşamını yitirdiği; en az bin 500 kişinin hastanelerde tedavi altına alındığı belirtildi. Japonya Meteoroloji Ajansı ülkede aşırı sıcakların devam edeceği konusunda uyardı.(http://www.gazetevatan.com/japonya-da-5-kisi-oldu-bin-500-kisi-hastaneye-kaldirildi-1182834-dunya/)
Öte yandan geçen haftadan bu yana ülkenin batısını etkisi altına alan aşırı yağışların yol açtığı sel ve toprak kaymalarında 200’ün üstünde insan hayatını kaybetmişti. (Aşırı yağış dendiğinde, ne kastediliyor: 5 gün içinde iki aylık ya da bir saat içinde bir günlük yağış! https://www.commondreams.org/views/2018/07/15/climate-change-behind-global-heat-wave-why-wont-media-say-it ) Japan Times’ın haberine göre, Ulusal Afet Ajansı, geçen haftadan bu yana ülkenin batısını etkisi altına alan aşırı yağışların yol açtığı sel ve toprak kaymalarında hayatını kaybedenlerin sayısının 209'a ulaştığını bildirdi. Kayıp 50'den fazla kişi aranıyor, ölü sayısının artmasından endişe ediliyordu. Bir haftada yaklaşık 700 toprak kayması meydana geldi. Hiroşima, Okayama ve Ehime kentlerinde 70 binden fazla kurtarma görevlisinin çalışmalarına devam ettiği belirtildi.Yangın ve Doğal Afet Yönetimi Ajansına göre sığınaklarda yaklaşık 6 bin 700 kişi bulunuyor. Ülkede 19 vilayette 5,9 milyon kişi için tahliye emri çıkarılmıştı!
Yani, toplam nüfusun yüzde 5’ine yakın bir kesimine “yağmur yağdı, böyle oldu, şimdi yerlerinizi yurtlarınızı terkedin, sığınaklarınıza gidin!” denmekteydi!
“Dünyanın çatısı” diye adlandırılan Nepal’den de dehşet verici sel felaketi haberleri ardı arkası kesilmeksizin gelmekteydi: Cuma gününden itibaren etkili olan muson yağmurlarının yol açtığı heyelan ve sel felaketi nedeniyle ölenlerin sayısı en az 70’e yükselmişti.Başkent Katmandu'nun 80 kilometre güneyindeki Rapti Nehri'nin taşması nedeniyle çevredeki restoranları ve otelleri su basarken, yaklaşık 600 turist bölgede mahsur kalmıştı. (https://www.sabah.com.tr/webtv/dunya/nepalde-sel-ve-heyelan-70-olu)
7) Türkiye’de: Muğla/Bodrum’da tatil sitelerinin bahçelerine kadar ileleyen yangın korkuttu: 15 hektar maki, 5 hektar tarım arazisi yandı (T24); Rize’de sağanak, sel ve heyelan oldu, şelalenin debisi arttı, denizde hortum çıktı (Evrensel), Sakarya’da iki gün devam eden sağanak yağış ve su baskınları sonrasında sürücüler ve yurttaşlar zor anlar yaşadı (Haber Türk); Diyarbakır’da sıcaklık 50C’ye yaklaştı, bölgenin en sıcak illerinden biri olarak bilinse de,sıcaklık son yıllarda hiç bu kadar yükselmemişti. Sıcaklıkların artması, beraberinde getirdiği boğulma olaylarının sayısını da arttırdı. (Mayıs’tan bu yana sulama kanallarında ya da göletlerde en az sekiz çocuk hayatını kaybetti. (VOA)
***
Bu küçük dünya turunu bir küçük soru ile bitirelim: Bütün dünyayı kaplayan bu sıcak dalgasının, rekor sellerin, rekor heyelanların, rekor yangınların arkasında 2 kelimenin bulunduğunu cümle alem biliyor artık: İklim değişikliği.
Peki –Bulutsuzluk Özlemi gibi soracak olursak– neden kimse bundan bahsetmiyor?
Vakanüvis ÖM
