11 Kasım 2012Milliyet Gazetesi
Havanın önümüzdeki gün, hafta, ay ya da mevsimde nasıl olacağı her zaman dünyada en çok sorulan sorulardan biridir. Kış mevsiminin yağış ve sıcaklıklarının mevsim normallerine göre durumu bireyler, kurumlar ve sektörler, özellikle de enerji, turizm ve tarım sektörü için çok önemli. Bu kadar önemli bir konuda fikir yürütmemek de olmaz tabi! Allah’tan bu yıl, geçen yıl olduğu gibi kömür ve doğal gaz lobilerinden “Bin yılın soğukları geliyor” gibi bir tahmin balonu uçurtulmadı. Ama yine de önümüzdeki kışı şimdiden düşünmeye başlasak iyi olur. Atalarımız, “Güzün gelişi yazdan bellidir” diyor. Ben şahsen geçen yazdan hiçbir şey anlamadım ki kışın gelişini anlayayım.
Sinek ısırığından hava tahmini
Kışın gelişini anlamak için palamut ve ayvaya bakanımız çok. Kimine göre “Ayva ağacı yerlere kadar sarkmış, ayvadan yıkılıyorya da palamut bol olduğu için bu yıl kış sert geçecek”. Kimine göre ise “Bu yıl kış daha yumuşak geçer çünkü pazarda ayva az ve geçen yıldan çok daha pahalı.” Görüldüğü gibi ayva konusunda rivayetler muhtelif yani ayvalı kış tahmini “ayvayı yemiş” durumda.Doğru hava tahmini yapma girişimlerin en eskisi, MÖ. 300’de “İşaretler Kitabı”nı yazan Aristotle’nin öğrencisi Theophrastus’a aittir. 2000 yıl boyunca hava tahmininde etkili olan Theophrastus’un bu yapıtı, bulutların rengi, şekli ve sineklerin ısırma şiddeti gibi doğal işaretleri inceleyerek hava tahmini yapmanın yollarını anlatır. Kış tahmini için de ayvalara, hayvanlara, vb. doğal işaretlere bakmak, günümüzde geçmişte kalmış antik yöntemlerdendir.
Artık bilimsel yöntemler kullanılarak 180 günlük tahminler yapılabilmekte. Günlük hava tahminleri, “kaynak, yer, zaman, miktar ve olasılık” gibi nicel bilgiler içerir. Mevsimsel hava tahminleri ise önümüzdeki aylar ya da mevsimlerdeki hava sıcaklığı ve yağışın ay ay, mevsim mevsim, normalinin üstünde veya altında olma olasılıklarını belirtir. Diğer bir deyişle, “önümüzdeki kış ülkenin şu bölümleri daha sıcak ve yağışlı, ya da daha soğuk ve kuru olma olasılığı” şeklinde ifade edilen altı aylık uzun vadeli tahminler artık her ay yapılmakta.
Ben önümüzdeki kışın nasıl geçeceğini anlamak için Columbia Üniversitesi İklim ve Toplum İçin Uluslararası Araştırma Enstitüsü’nün (IRI) mevsimsel tahminlerini takip ediyorum. IRI’nın Avrupa ile birlikte Türkiye geneli için yaptığı mevsimsel hava tahminlerine göre Türkiye’deki hava sıcaklıkları ve yağış miktarlarının, Nisan 2013’e kadar mevsim normalleri civarında olması bekleniyor. Yani IRI’ya göre sert kış, yumuşak kış, kara kış, vb. bir kış öngörülmüyor; kış gibi bir kış görünüyor.
Bir atasözümüze göre, “Kış günü kırk türlü”dür. Yani önümüzdeki kışın mevsim normalinde geçmesi demek kar yağmayacak, don olmayacak demek değildir. Yine atalarımıza göre “Kış güneşi gibi ayda bir defa doğar” ve “Kışın ekmeksiz, yazın gömleksiz yola çıkma”mak lazım.
Kış mevsim normallerinde
Unutmayın havayla ilgili atasözleri, palamut ve ayva gözlemleri, süper bilgisayarlar, sayısal hava tahmin modelleri, meteoroloji uyduları, radarları, balonları, müdürlükleri, istasyonları, bölümleri, hocaları, mühendisleri, teknisyenleri, kitabı ve makalelerinden çok daha önceleri geliştirilmiş ve kullanılmıştır...
Şimdi mevsimsel hava tahminleri için El Nino’nun gücü (şu an zayıf ama zamanla orta kuvvete erişmesi bekleniyor), Arktik (AO) ve Kuzey Atlantik Salınımları (NAO) (şu an negatif), vb. takip ediliyor. Bütün bunlara göre Türkiye genelinde kış mevsimi sıcaklıkları ve yağışı mevsim normalleri civarında olacak.
Fakat şu an artmakta olan güneş lekelerinin sayısı ve Arktik deniz buzlarındaki erime hızla artmakta. Ama bütün bunlar ECMWF, IRI, vb. gibi modellerde hiç dikkate alınmıyor. İş epey karışık ama benim hissiyatım, NAO’nın negatif olmasından dolayı bu yıl Türkiye’nin batısında ılık ve yağışlı bir kış olacağı yönündedir!.. Yaşayalım ve hep beraber görelim
