30 Ocak 2012Hürriyet Gazetesi
Son günlerde ülkemizde sık sık yaşanan elektrik kesintilerinin nedeni olarak “kara kışın aniden bastırması, kar yağışıyla soğuk hava yüzünden doğalgazın beklenenden fazla kullanılması”na işaret edilirken; planlı elektrik kesintisi yapmaktan başka önlemden bahsetmiyoruz. Dünyada ise Obama’nın Akıllı Grid Sistemi Projesi ve 2013’te yaşanacak Güneş fırtınaları nedeniyle elektrik sisteminde olması beklenen problemler konuşuluyor.
HAVAİ HATLARIN RİSKLERİ
Akıllı Grid Sistemi ve Güneş fırtınalarına karşı önlem almak, hava şartlarına bağlı işlerini TV ya da gazetelerdeki hava durumu bilgileriyle idare eden enerji firmalarımız için bir hayal. Doğal gaz ve elektrik tüketiminin hava şartlarıyla değiştiği bir piyasada meteoroloji mühendisi çalıştırmayı düşünemeyen, el yordamıyla çalışan bir sektör! Ondan sonra da “Zamansız elektrik kesintilerine vatandaşların tedbirli olmaları” istenip hemen top vatandaşa atılıveriliyor. Biz işlerimizi “mış” ya “muş” gibi yaparken ve elektrik kesintilerini afetten saymazken dünyada neler olduğuna bir bakalım.İstanbul’daki eski Silahtarağa Elektrik Santralı gibi ilk santraller inşa edildiğinde, müşterilerine genellikle birkaç kilometre yakındaydılar. Ancak, zamanla bu mesafe uzadı. Büyüyen nüfus, artan elektrik talebi ve kırsal kesime enerji taşınması yeni ihtiyaçlar doğurdu. Bugün binlerce kilometrelik iletim hatları (karayolları boyunca gördüğünüz büyük gümüş kulelerle) tüm ülkeyi ağ gibi sarmış pahalı bir altyapıdır. Bunların bazıları kentlerde yeraltına alınıyorsa da önemli kısmı direkler ve kulelerle desteklenen havai hatlardır. Ve bu hatlar bütün dünyada rüzgar, yağmur, kar, dondan önemli ölçüde etkilenmekte ve milyonlarca kişi plansız ya da zamansız kesintilerle mağdur olmakta.
UZAY HAVASI TAHMİNİ YAPILIYOR
Örneğin, 2008’de Gustav Tayfunu yerel elektrik tesislerini de vurdu, sadece Louisiana çevresinde 600 milyon dolarlık hasar oldu. Dört yıl önce de Ivan Tayfunu Venezuela’dan Kanada’ya elektrik kesintilerine neden olmuştu. Zazar 7 milyar doları buldu. Fırtınalar, deprem gibi değildir. İyi tarafları tahmin edilebilir olmalarıdır. Fırtına tahminiyle birlikte enerji iletim hatlarını tamir edecek ekipler de arazide hazır hale getirilir, güç santrallerinde önlemler alınabilir. Bu şekilde gelişmiş ülkelerde elektrik kesintileri tüm şehirlerin afet acil yardım planları dahilinde ele alınıyor.Artık gelişmiş ülkelere bu da yetmiyor! Örneğin, “Obama’s SmartGrid Plans” gibi planlarla 21’inci yüzyılın elektrik şebekesi inşa edilmeye çalışılıyor. Bu tür akıllı şebekelerle özel sektörün üreteceği temiz enerji ve elektrikli otomobillerin de sisteme entegre edilebileceği gibi elektrik kesintilerinin azaltılması, arızaların hızlı şekilde giderilmesiyle yeni elektrik santrallara da olan ihtiyacın azaltılması amaçlanmakta.Şimdi bütün bunlara, 2013 Mayısı’nda meydana gelmesi beklenen bir sonraki güneş firtınalarındaki patlama eklendi. Güneş fırtınaları dünyadaki elektrik ızgaralarını bozabileceği için tüm dünyada uzay havasına büyük ilgi var. Türkiye’de İTÜ Meteoroloji Mühendisliği’ne de Uzay Havası Laboratuvarı kurduk. Güneş ile Rus ruleti oynamak istemeyen ABD geçenlerde “Ulusal Elektrik Şebekesi Şiddetli Uzay Hava Durumu Tehditleri” başlıklı bir konferansta gereken önlemleri tartıştı.Enerjideki arz ve talebi değişecek orta ve uzun vadeli hava şartlarına göre yönetmeye alışık olmayan Türk enerji şirket, kurum ve kuruluşlarıyla birlikte 60 yıllık afet ezberini bozamayan devletin elektrik kesintisini bir afet sayması, dünya ve uzay havasına göre önlem alması şu anda bir hayal. Olsun, her şey hayalle başlarmış!..
