11 Aralık 2009Referans Gazetesi
TÜİK'in yayımladığı 2009'un ocak-ekim dönemi ihracat rakamlarına göz atalım. En çok ihracat yaptığımız ilk beş ülkenin ocak-ekim dönemleri itibariyle ihracatımız içindeki payları ve geçen seneden bu yana olan değişim aşağıdaki tabloda özetleniyor.
Göze ilk çarpan noktaları şöyle özetleyebiliriz:
1) Türkiye'nin ihracatının yaklaşık üçte biri beş ülkeye yoğunlaşmış durumda. İhracatımızda yaygın bir pazar çeşitlendirmesi yapmış olduğumuz söylenemez.
2) Söz konusu beş ülkeden dördü Avrupa Birliği (AB) üyesidir. Küresel kriz bu AB ülkelerinin ihracat mallarımıza olan talebini farklı oranlarda olmakla birlikte ciddi olarak düşürmüştür.
3) Irak'a ihracatımızdaki artış ise bu ülkeye özgü nedenlerden kaynaklanıyor. Irak'a ilişkin olarak iki farklı boyut ön plana çıkıyor. Bunlardan ilki bu ülkenin işgali sonrasında GSYH'deki dehşet verici düşüşün (Dünya Bankası tahminlerine göre 2000-2006 ortalaması yüzde 64,2) 2007'den itibaren yerini toparlanmaya bırakmış olması. Ama Irak, aynı zamanda, daha geçen salı günü başkentinde 127 kişinin yaşamlarını bombalı saldırılarla kaybettiği bir ülke. Bu ülkeye olan ihracatımızın istikrarlı bir seyir izleyebileceğini düşünmek zor.
4) En çok ihracat yaptığımız beş ülkenin toplam ihracatımız içindeki payı, 2009 yılının ocak-ekim döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine oranla artmış. Irak'ın sıra dışı durumu hesaba katılmadığında ise bu oran değişmemiş.
5) Almanya ihracat pazarlarımızda en önemli ülke olmaya devam ediyor. Almanya'nın bu konumu sürecek gibi görünüyor.
Şimdi de en çok ihracat yaptığımız ikinci beş ülkeye göz atalım.
Bu verilere dayanarak aşağıdaki ek gözlemleri yapmak olanaklı:
1) Türkiye'nin ihracatında ilk on sırayı alan ülkelerin toplam içindeki payı yüzde 48 dolaylarında. Bu da ülke temelinde ihracatımızda yoğunlaşmanın güçlü olduğu savına destek veren bir sonuç.
2) İkinci grupta herhangi bir AB ülkesi yer almıyor. Buradan AB içinde de ihracatımızın büyük ölçüde dört ülkeye yönelmiş olduğu anlaşılıyor.
3) İkinci gruba yaptığımız ihracatın toplam değeri, ilk gruba oranla daha fazla (yüzde 44,7) azalmış. Ama grubun tümünü temsil etmeyen bir oran. Çünkü üç ülkeye ihracatımız ciddi ölçüde azalırken iki ülkeye olan ihracatımız anormal sayılabilecek oranda artmış.
4) İhracatımızın azaldığı ülkelerle olan dış ticaret ilişkimizi anlamak görece kolay. Küresel krizin etkisi belirgin bir biçimde ortaya çıkıyor. Ama ihracatımızın Mısır'a ve özellikle İsviçre'ye neden arttığını anlamak kolay değil.
5) Mısır'a olan ihracatımız yüzde 99,4 artmış. Bu artış hızının sürmesi elbette söz konusu değil. Ama sorun bununla da sınırlı değil. Mısır'a 2009 yılındaki ihracatımızdaki artış tek bir kalemden kaynaklanıyor. O da "demir-çelik". 2008'de bu ülkeye olan ihracatımızın yüzde 17,5'ini oluşturan bu kalemin payı 2009 Ocak-Eylül döneminde yüzde 52'ye fırlamış. Ancak, Mısır'ın küresel krizden ne ölçüde etkileneceğini bilmeden bu ülkenin demir-çelik talebinin önümüzdeki dönemde nasıl seyredeceğini kestirmek zor. Örneğin, 4 Aralık 2009 tarihli yazımda, Dubai şirketlerinin Mısır'da üstlendiği 18 milyar dolar dolayında bir dizi inşaat projesi olduğuna değinmiştim. Bunlar Dubai'de yaşanan sorunlar nedeniyle askıya mı alınacak, yavaşlayacak mı yoksa başka ortaklar bulunup devam mı edecek? Sonucun ne olacağı Mısır'ın inşaat nedeniyle demir-çelik talebini ciddi ölçüde etkileyecek. Öte yandan, dünya ticaretinde beklenen rekabet artışının Türkiye'nin Mısır'a ihracatını nasıl etkileyeceğini öngörmek de o kadar kolay değil.
6) İsviçre'ye olan ihracatımız daha önce de dalgalanmalar gösteriyordu. Ama bu hareketler İsviçre ekonomisindeki gelişmelerle pek ilişkili görünmüyor.
En Çok İhracat Yaptığımız İlk Beş Ülke (Ocak-Ekim) | |||
2008 (% Pay) | 2009 (% Pay) | İhracat Miktarındaki Değişme(%) | |
ALMANYA | 9,8 | 9,6 | -28,5 |
FRANSA | 5,1 | 6 | -14,6 |
İTALYA | 6 | 5,7 | -31,2 |
BİRLEŞİK KRALLIK | 6,3 | 5,6 | -35,3 |
IRAK | 2,7 | 5 | 37,5 |
TOPLAM | 29,8 | 32 | -22,2 |
Kaynak: TÜİK
NOT: Sıralama 2009 yılı sonuçlarına göre yapılmıştır.
