Kültürel Miras Ve Koruma: Kim İçin? Ne İçin?'de Asu Aksoy ve Burçin Altınsay, Haydarpaşa Dayanışması’ndan Tugay Kartal ve Ayça Yüksel ile Haydarpaşa Dayanışması’nın İstanbul'daki tarihi Haydarpaşa Tren Garı'nın korunması ve kullanılması için verdiği mücadeleyi ve aldıkları Costa Carras Gümüş Ödülü’nün önemini konuşuyorlar.
Geçtiğimiz günlerde kültürel miras ve koruma alanında Türkiye’ye uluslararası ödüller geldi. Bunlardan ilki, Costa Carras Tehlike Altındaki Mirasın Korunması için Avrupa Yurttaşları Ödülleri; Gümüş Ödülü Yunanistan’dan Archilochos - Paros Kültür Derneği’ne ve Türkiye’den Toplum, Kent ve Çevre için Haydarpaşa Dayanışması’na müştereken verildi. Konuklarımız Haydarpaşa Dayanışması’ndan Tugay Kartal ve Ayça Yüksel ile Haydarpaşa Dayanışması’nın İstanbul'daki tarihi Haydarpaşa Tren Garı'nın korunması ve kullanılması için verdiği mücadeleyi ve aldıkları Costa Carras Gümüş Ödülü’nün önemini konuşuyoruz.
Ödül jürisinin Haydarpaşa Dayanışması’nın katkılarına ilişkin yorumu şöyle; "Toplum, Kent ve Çevre için Haydarpaşa Dayanışması yaklaşık 20 yıldır faaliyetlerini sürdürmektedir ve garın zengin mimari mirasını savunur. Önemli bileşenlerin yer aldığı zengin ve çeşitlilik içeren bir kentsel platform olarak Türkiye ve ötesinde proaktif bir kentsel toplumsal hareket için örnek teşkil etmektedir."
Haydarpaşa Dayanışması’ndan Tugay Kartal ve Ayça Yüksel, 20 yıldan beri devam eden bir kültürel miras koruma mücadelesi içinde yer alıyorlar. Ayça Yüksel tarafından derlenen ve çok sayıda yazarın yer aldığı Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları'nın 2021’de yayımladığı Haydarpaşa Kitabı: Kent, Mekân, Mücadele başlıklı kitap ve Ayça Yüksel, Tugay Kartal ve Kadri Turgut’un derledikleri Haydarpaşa Dayanışması, Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası (BTS) ve TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi tarafından 2022’de yayımlanan Yaşayan Haydarpaşa adlı kitap dayanışmanın çalışmalarına ve ayrıca Haydarpaşa Garı’nda yaşananlara ilişkin kapsamlı ve farklı disiplinlerden analizlerin yer aldığı önemli iki kaynak.
Haydarpaşa Dayanışması, 17 Mart 2024’te yaptığı basın açıklamasında önemli gelişmelere işaret etmişti; “Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında yapılan protokol ile Haydarpaşa ve Sirkeci Gar binaları ve demiryolu işlevi dışındaki alanlarının Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ön protokolle devredilmesinin söz konusu olduğunu ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı’na yaptığı talebe istinaden bu alanın özel proje alanı olarak ilan edilmiş olduğunu öğrenmiş bulunuyoruz.”
Costa Carras Tehlike Altındaki Mirasın Korunması için Avrupa Yurttaşları Ödülleri, 2023’de EUROPA NOSTRA ve ELLINIKI ETAIRIA - Çevre ve Kültürel Miras Derneği - tarafından, Yunanistan ve Avrupa'da çevre ve kültürel mirasın korunmasını savunan ve bu yolda uzun yıllar çaba göstermiş olan Costa Carras anısına kurulmuş. 2022’de vefat eden Costa Carras, 1976 yılından beri Europa Nostra’nın başkan yardımcılığını yapmış, 1972’de Elleniki Etaria’yı kurmuştu. Büyükada Rum Yetimhanesi’nin Tehlike Altındaki 7 Kültürel Miras Alanı Listesi’ne alınmasında da katkıları çok büyüktü.
Bu yıl Altın Ödül Fransız gazeteci Stéphane Bern'e verildi. Kariyerine Fransız mirasına odaklanan televizyon programlarıyla başlayan Bern, o zamandan bu yana vizyonunu kitaplar ve radyo podcastleri aracılığıyla Avrupa mirasının korunmasını kapsayacak şekilde genişletti. Bern'in çalışmaları, Institut de France'a bağlı Stéphane Bern Tarih ve Miras Vakfı'nın kurulması ile sonuç verdi. 2018’de Avrupa Miras Ödülü / Europa Nostra Ödülü de dahil olmak üzere çok sayıda ödülle de onurlandırılmıştı.
Costas Carras Avrupa Yurttaşları Ödülleri Gümüş Ödülü alan iki sivil toplum kuruluşunun tanıtımı ise şöyle:
Archilochos - Paros Kültür Derneği (Yunanistan)
1976 yılında kurulan Archilochos - Paros Kültür Derneği, yerel kültürün tanıtılmasında ve adanın eşsiz çevresinin korunmasında önemli bir rol oynamıştır. Yurttaş Hareketi gibi girişimler aracılığıyla, sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesinden çevrenin korunmasına kadar çeşitli acil konuların ele alınmasında toplumu aktif olarak dahil etmiştir. Zaman içinde geçirdiği dönüşümlere rağmen Archilochos, Paros ve Kiklad Adalarının kültürel ve çevresel peyzajını korumada önemli bir güç olmaya devam etmektedir.
Toplum, Kent ve Çevre için Haydarpaşa Dayanışması (Türkiye)
Toplum, Kent ve Çevre için Haydarpaşa Dayanışması, 2005 yılında kurulmuş olup, İstanbul'daki tarihi Haydarpaşa Tren Garı'nın korunması ve kullanılması için kararlı bir savunucudur. Örgüt, yıllar boyunca Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası ve TMMOB Mimarlar Odası gibi ortaklarla birlikte yasal mücadeleler ve taban aktivizmini içeren çok yönlü bir kampanyaya öncülük etmiştir. Örgütün misyonu Türkiye'nin ötesine uzanmakta ve dünya çapında kentsel toplumsal hareketlerin benzersiz bir örneği olarak yankı bulmaktadır. Haydarpaşa Dayanışması, hem kent, hem de işçi hareketlerini örgütleyerek çağdaş kentsel sorunların ele alınmasında ve kültürel mirasın korunmasında öncü bir yaklaşım oluşturmuştur.
Türkiye’den koruma alanında ödüllendirilen diğer projeler ise şunlar:
Ferrara Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nin organize ettiği DOMUS Uluslararası Restorasyon ve Koruma Ödülleri’nin kısa listesinde yani finalistleri arasında Türkiye’den uygulamalar yer aldı. Ayvalık’ta bir zeytinyağı fabrikasının koruma ve dönüştürülmesi ile gerçekleştirilen Rahmi M. Koç Endüstri Müzesi ile EMR Mimarlık - Ali Emrah Unlu ve Çanakkale Seddülbahir Kalesi’nin koruma ve restorasyon projesiyle KOOP Mimarlık - Burak Dolu, Arzu Özsavaşçı, Gülsün Tanyeli danışmanlığında.
