Marsika Boz Ayısı ve Misaller

V: Ebedi Yokoluş / Forever Extinct programına hoş geldiniz.

Ç: Merhaba.

V: Her zamanki gibi bugünkü dostumuzla ilgili konuşmaya başlamadan önce haberlere bir göz atalım istiyoruz.

YAĞMUR ORMANLAR YA DA FISH&CHIPS

İlk haberimiz, Guatemala, El Salvador ve Nikaragua’nın ortasında kalan ve bir Orta Amerika ülkesi olan Honduras’tan ve oldukça da mutluluk verici bir haber. 

Ç: Biliminsanları, yağmur ormanlarının derinliklerinde, nadir rastlanan ve nesli tehlike altındaki türlerle dolu bir ekosistem buldular. Aralarında kelebekler, yarasalar ve sürüngenler bulunan bu canlılardan bazılarının nesillerinin tükendiği düşünülüyordu. Bu yere “Maymunların kayıp şehri” ya da “Beyaz şehir” adı verildi. Uluslararası Koruma Acil Değerlendirme Programı (Conservation International’s Rapid Assessment Programme – RAP) yöneticisi Tron Larsen’in raporunda belirttiği gibi burası, Orta Amerika’daki ekolojik açıdan ve evrim süreci açısından bakir kalabilmiş birkaç bölgeden biri. İnsan faaliyetlerinden uzak olduğu için böyle kalabilmiş olmalı.

V: Diğer haber ise İngiltere’den endişe verici bir haber. 

Ç: Konuyla ilgili yapılan araştırmanın ardından biliminsanları, genellikle fish&chips (balık&patates) menülerinde sunulan kaya somonu, tereyağ balığı (Pholis gunnellus) gibi balıkların %90’ının aslında nesli tehlike altında olan mahmuzlu camgöz (Squalus acanthias) olduğunu tespit etti. Kuzey Atlantik’te nesli kritik olarak tehlikede olduğu için Avrupa Birliğinde 2011’e kadar mahmuzlu camgöz satışı yasaktı. Ancak şu anda serbest, tek bir şartla yalnız, o da diğer balıklar avlanırken o da yanlışlıkla(!) avlandığında. 

V: İyi de bunu nasıl bilebiliriz ki? 

Ç: Uzmanlara göre tüketicilerin ne satın alıp yediklerini bilmeleri neredeyse imkansız ancak satıcılara, sattıkları balığın ne olduğunu açıklama zorunluluğu getirilmeli.

MARSİKA BOZ AYISI

V: Gelelim bugünkü dostumuza. Bugünkü dostumuz Orta İtalya’ya endemik olan Marsika boz ayısı, bilimsel adıyla Ursus arctos marsicanus. Ne yazık ki bu dostumuzdan bugün yalnızca elli birey kalmış. 

Ç: Bu ayılar, Alp ayılarının alttürlerinden ve bu türe yalnızca İtalya yarımadasının ortasında yer alan Lazio bölgesindeki Abruzzi ve Molise’de rastlanıyor. 

Yetişkin bireyler 140 ila 210 kilogram ağırlığında ve 150 ila 180 santimetre uzunluğundalar. Dişilerin vücudu erkeklerinkine oranla daha küçük oluyor. Çalılık alanlara bayılıyorlar. %80 sebzeyle besleniyorlar ancak omnivorlar. Mayıs gibi, Mayısta çiftleşme mevsimi başlıyor, dişi birden fazla erkekle çiftleşebiliyor ve dolayısıyla farklı bireylerden de hamile kalabiliyor. Sonrasında, Şubat gibi en fazla üç bebek dünyaya geliyor ve ağırlıkları yaklaşık 500 gram oluyor. Tüm memelilerde olduğu gibi de anne belli bir zamana kadar yavruyu emziriyor.

Marsika boz ayılarının çok gelişmiş işitme ve koklama duyuları var, ancak gözleri pek iyi görmüyor.

V: İtalya’nın bu en iri yabani memelisinin sayısı oldukça az ve giderek de düşüyor. 

Ç: 1994 ve 2018 arasında ayıların %63’ü insanlar yüzünden öldü ve ölenlerin %40’ı, inanması hala güç olsa da, kaçak avlanma nedeniyle öldürüldü. WWF’in de altını çizdiği üzere

 “Bu türü korumak için acilen ele alınması gereken konuların başında kaçak avlanma ve bölgenin kötü yönetimi geliyor. Mirasımızın önemli bir parçası olan Marsika boz ayısının bu son ve tek popülasyonu şu anda ciddi olarak tükenme tehlikesiyle karşı karşıya.”

V: Genel olarak bu dostumuzun öldürülmesinin başlıca nedenleri şöyle: Silahla avlanma, tren ya da araba kazaları, zehirlenme ya da çeşitli hastalıklar. 

Ç: Yalnızca birkaç birey kaldığı için de birçok kişi bu hayvanların sağlık durumuyla ilgili endişe duyuyor. Ayrıca genetik çeşitlilik de azalmış olduğu için bu hayvanlar bazı hastalıklara karşı daha da savunmasız durumdalar.

Marsika boz ayısının ölüm oranlarını azaltmak için yapılması gereken bazı şeyler var. Her şeyden önce bu dostlarımızın avlanmalarını önlemek için iyi bir takip sistemine ihtiyaç var. Bulundukları alan halihazırda ulusal bir park ama böyleyken, insanların oraya yakalanmadan silahla girebilmeleri gerçekten akıl almaz. Alınması gereken diğer bir önlem ise tabi ki ayıların araba ya da tren kazalarında ölmelerinin önüne geçmek. Bunun için de bu yolları ve otobanları işleten firmalara, bu hayvanlara özgürce dolaşma imkanı verecek alt ya da üst geçit yapmaları için baskı yapmak gerekiyor. Böyle geçitler bölgedeki diğer türlerin de ölüm tehlikesi olmadan özgürce hareket etmesini sağlayacaktır.

V: Hepimizin bildiği gibi, dünyamız çok hızlı değişiyor, fazlaca hızlı... O kadar hızlı ki bir türün kendini korumak için arabalardan kaçması gerektiğini öğrenme şansı bile olmayabilir.

Programımızın sonuna gelirken bugün sizinle Antarctica Notturna’dan bir şiir paylaşmak istiyoruz.

MİSALLER

Yer nere yön nere

Şaşmış insan icadı bu pusula

İçindeki misallere bak dedi büyük ayı içine bak

İçin sana seni açacak

Bir kaplumbağa misali,

Eşelesem kumu,

Yüzsem derinlerde,

Bir alemden diğerine 

köprü olsam

Bir kuş misali,

Herkesler için

Dünyayı müzikle 

ve sanatla donatsam

Bir ayı misali,

Alçakgönüllü

Pençelerimde, avuçlarımda duyarken

Evrenin gücünü 

Peki ya,

bu misaller 

artık olmasa?

V: Dinlediğiniz için size teşekkür ediyoruz.

Programın illüstrasyonlarını sosyal medyada paylaşacağız. Bize Instagram ve Facebook’tan ve [email protected] adresinden ulaşabilirsiniz. 

V: Bugünkü şarkımız Alabama Shakes’den This Feeling ve bu şarkımızı bugünkü dostumuza ve dostumuz Fruko’ya adıyoruz.  

Ben Virginia Elena Patrone, 

Ç: Ben Çiğdem Fidan.

V&Ç: Gezegendeki her şey! Çok güzelsiniz ve sizi seviyoruz!