Koala ve Avustralya'nın yokolan türleri

Nesillerinin yabanda tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olmasının temel nedenleri avlanmaları, yaşam alanlarının tahribatı ve kentleşme. Koalalar özellikle 20. yüzyılda kürkleri için yoğun olarak avlanmışlar.

İllüstrasyon: Virginia Patrone

Ebedi Yokoluş - Forever Extinct: 9 Aralık 2019

podcast servisi: iTunes / RSS

V: Ebedi Yokoluş / Forever Extinct programına hoş geldiniz.

Ç: Merhaba.

V: Bugün de her zaman olduğu gibi nesli tükenmiş ya da tehlike altındaki türlerle ilgili haberlerle başlamak istiyoruz.

Ç: The Conservation adlı internet dergisinde 1 Aralık’ta “Bilim insanları Avustralya’nın nesli tükenen türlerini yeniden saydı ve sonuç dehşet verici” başlığıyla bir makale yayımlandı. Avustralya’daki türler hakkında yapılan kapsamlı araştırma sonucunda, 1778’de hayatta olan Avustralya’ya endemik 100 canlıdan hiçbirinin şu anda hayatta olmadığı belirlendi.

Nesli tükenen türlerin sayımlarının sonuçlarında farklılıklar olabiliyor ancak bu yeni araştırma Avustralya devletinin ve IUCN’in listelerini birleştirdi ve şöyle bir sonuç ortaya çıkıyor: Avustralya’da son 230 yılda tam olarak 100 türün nesli tükenmiş.

V: Nesli tükenen türlerin başında bitkiler var, 38 bitki türü tükenmiş, mesela muhteşem spider-orchid.

Ç: Bitkilerden sonra ise memeliler geliyor; rapora göre Tasmanya kaplanı ve domuz ayaklı keseli gibi 34 memeli yok olmuş ve liste, nesli tükenen omurgasızlar, kuşlar, kurbağalar, sürüngenler, balıklar ve su yosunları ile devam ediyor.

V: Bu türlerin tükenme nedenlerini siz de tahmin edebilirsiniz çünkü aslında programımızda sürekli tekrarladığımız nedenler bunlar.

Ç: Avustralya’da karşımıza çıkan nedenlerin başında yerlilerin kendilerine ait alanları yitirmesi, bu alanların başka amaçlarla kullanılmaya başlanması ve yeni gelenlerin getirdikleri canlıların yerleşik türler üzerindeki zararları geliyor. Örneğin, kediler ve köpekler, memelilerin yokolmasının başlıca nedenleri arasında sayılıyor. Listedeki bitkilerin yokolma nedenleri ise alan açmak amacıyla bu bitkilerin yok edilmesi dolayısıyla yaşam alanlarının kaybı. Kurbağaların yokoluşuna hastalıklar neden olurken Christmas Adası’ndaki üç sürüngenin yokoluş nedeni adaya yanlışlıkla getirilen Asya yılanı.

V: Türlerin neslinin tükenmesi beklenmedik zamanlarda olabiliyor: aslında pek çok tür, kimse farkında bile değilken, pat diye ortadan kayboluveriyor. Ve başka türlü bir gelecek istiyorsak bunun değişmesi lazım.

Ç: Bugün Avustralya’yla başladık ve bugünkü kahramanımız da Avustralya’dan. Geçtiğimiz iki programda koalaların son durumundan kısaca bahsetmiştik aslında. Bugün biraz daha ayrıntılı konuşmak istiyoruz. Yangınlar nedeniyle 350 ila 1000 arasında koalanın hayatını kaybettiği düşünülüyor. Kimileri koalaların neslinin işlevsel olarak tükendiğini söylerken kimileri de bu tanımlamaya katılmadıklarını belirtiyorlar. Peki, şu anda koalaların nesli ne durumda?

V: Önce dostumuzu daha yakından tanıyalım. Avustralya’ya endemik olan dostumuzun bilimsel adı Phascolarctos cinereus.

Ç: Bilimsel adındaki ilk sözcük, Phascolarctos, Antik Yunanca "cep" anlamına gelen phaskolos ile "ayı" anlamına gelen arktos sözcüklerinden türetilmiş. İkinci sözcük olan cinereus ise Latince "kül rengi" anlamına geliyor. Bizim bildiğimiz Koala isminin ise yerel halk Aborjinlerin dillerinden bir tanesinde ‘susuz’ ya da ‘içmemek’ anlamına geldiği düşünülüyor çünkü koalalar okaliptüs yapraklarından aldıkları nemle su ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar dolayısıyla sık sık su içmelerine gerek olmuyor.

V: Bu sevimli canlı, keseli bir memeli. Yani yavrular anne karnındaki gelişimlerini tamamlamadan doğuyor ve annenin kesesine girip altı-yedi ay boyunca burada yaşıyor.

Ç: Genel fiziksel özelliklerine baktığımızda boyları 60 ila 85 cm arasında ve ağırlıkları 4 ila 15 kilo arasında değişebiliyor ve dostumuz bu boyutlarla ağaçlarda yaşayan memelilerin en büyükleri. Kafaları büyükçe, kuyrukları körelmiş bu dostumuzun kürkü koyu griden çikolata rengine kadar değişik tonlarda olabiliyor.

Yetişkin erkek bireyler çiftleşmek ya da rakiplerinin gözünü korkutmak amacıyla horultuya benzer sesler çıkarıyorlar, işte şöyle.

V: Koalaların yaşam alanlarını Avustralya’nın güney ve doğu kıyıları oluşturuyor.

Ç: Buralardaki okaliptüs ağaçlıklarında yaşıyorlar ve genelde de okaliptüs yapraklarıyla besleniyorlar. Sanırım hepimizin gözü önüne ağzında bir parça okaliptüs yaprağı bulunan, ağacın dalına tutunmuş bir koala geliyordur. Okaliptüs yapraklarıyla beslenmeleri aslında koalaların hayatlarının hızını etkiliyor çünkü bu yaprakların besin değeri ve kalorisi oldukça düşük dolayısıyla koalalar fazla hareket edemiyorlar. Günde yaklaşık yirmi saatlerini uyuyarak geçiyorlar.

V: IUCN’in kırmızı listesinde bu dostumuz ‘Hassas’ kategorisinde yani yabanda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler arasında yer alıyor.

Ç: Nesillerinin yabanda tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olmasının temel nedenleri avlanmaları, yaşam alanlarının tahribatı ve kentleşme. Koalalar özellikle 20. yüzyılda kürkleri için yoğun olarak avlanmışlar, 1920lere kadar iki milyondan fazla koala kürkünün Avustralya dışına çıkarıldığı tahmin ediliyor. Ayrıca dostumuz bazı bakteri ve virüsler yüzünden hasta olabiliyor. Bunun dışında kuraklıklar da dostumuzun neslini tehlikeye atıyor. Örneğin 1980'lerde yaşanan büyük kuraklıklar sonucu okaliptüs ağaçları yapraklarını kaybetmiş ve dolayısıyla Queensland'in güneybatısındaki koala popülasyonun yüzde 63'ü ölmüş.

V: Ayrıca dostumuz iklim krizinden etkilenen türler arasında.

Ç: Atmosferdeki karbondioksit artışı okaliptüs ağaçlarının yapraklarındaki protein birikimini azaltıyor ve tanen konsantrasyonunu artırıyor, dolayısıyla da besin kaynağı kalitesi düşmüş oluyor.

İklim krizinin başka bir sonucu olan yangınlar, yaşam alanları yok etmesinin yanı sıra, yavaş oldukları için ve okaliptüs ağaçlarının kolay tutuşması sebebiyle, koalaların hayatlarını tehlikeye atıyor. Koalalar yangından kaçmak için içgüdüsel olarak daha yukarılara tırmanıyorlar dolayısıyla da daha yoğun sıcağa maruz kalıyorlar.

V: Avustralya Queensland Üniversitesi’nden Christine Adams-Hosking şöyle diyor:

“A bird can fly, a kangaroo can hop very fast, but koalas are so slow. They basically just get stuck where they are.”

Ç: “Kuş olsa uçar, kanguru olsa zıplar ama koalalar çok yavaşlar. Oldukları yerde kalıveriyorlar.”

Koalaların işlevsel olarak neslinin tükendiğine dair iki ayrı görüş bulunuyor. Avustralya Koala Fon’undan Deborah Tabart, koalaların New South Wales ve Queensland’daki yaşam alanlarının %80inin yangınlar yüzünden yok olduğunu, bu tahribatın iyileşmesinin uzun bir süre alacağını ve dolayısıyla bu bölgelerde koalaların neslinin işlevsel olarak tükendiğini söylüyor. Diğer yandan yangınların etkilediği alan 1 milyon hektarken koalaların yaşam alanları 100 milyon hektara ulaşıyor. Queensland Üniversitesi’nden Diana Fisher’a göre pek çok koalanın yangınlar yüzünden öldüğü yadsınamaz tabi ki ancak bu yaşananlar bütün bir türün neslinin tehlike kategorisini değiştirmiyor.

İşlevsel olarak nesilleri tükenmiş olsun ya da olmasın, koalaların yabanda nesillerinin tehlike altında olduğu genel kabul görüyor. İklim kriziyle doğrudan ilişkili olan bu yangınlarsa bu durumu daha da kritik hale getiriyor.

V: Oysaki koalalar tamamen kendi halinde olan, kimseye bir zararı olmayan sevimli yaratıklar.

Ç: Yalnızca insanlar aleminde değil, hayvanlar aleminde de iklim krizinden en çok etkilenenler krizde parmağı olmayan kendi halinde olan canlar oluyor.

V: Dinlediğiniz için çok teşekkür ediyoruz.

Programın illüstrasyonlarını sosyal medyada paylaşacağız. Bize Instagram ve Facebook’tan ulaşabilirsiniz.

Ç: Bugün, dünya turnelerini daha çevreci hale getirip sıfır karbon bir turne organize edene kadar turne yapmayacaklarını açıklayan Coldplay’in son albümü, Everday Life’dan, "Wonder Of The World" / "Power Of The People" adlı şarkıyı dinleyeceğiz.

V: Ben Virginia Elena Patrone,

Ç: Ben Çiğdem Fidan.

V&Ç: Gezegendeki her şey! Çok güzelsiniz ve sizi seviyoruz!

------------

İllüstrasyon: instagram.com/virginiapatrone

Kaynaklar:

Gündem

Çevre Ekoloji ve İklim