Endemik bir canlı Pembe Peri Armadillo: Satılmak üzere toplanmaları nesillerini tehlike altına sokuyor

V: Ebedi Yokoluş / Forever Extinct programına hoş geldiniz.

Ç: Merhaba.

V: Bugün programa dünyanın farklı iki köşesinden haberler vererek başlamak istiyoruz. İlk haberimiz Afrika’dan.

Ç: The Guardian’da, 20 Kasım’da, bitkilerin yokoluşu ile ilgili bir makale yayımlandı. Yeni raporlara göre, Afrika’daki bitkilerin üçte biri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bildiğimiz üzere bitkiler hem ekosistemin dengesi açısından hem de yiyecek ve oksijen kaynağı oldukları için zaruriler. Ancak memelilerin yokoluşları üzerine onca araştırma varken bitkiler üzerinde yapılan araştırmalar maalesef çok yetersiz. IUCN tarafından memelilerin %86sı incelenmiş durumda, bitkilerde ise bu yüzde çok düşük, maalesef yalnızca yüzde 8’i incelenmiş.

Fransız Sürdürülebilir Kalkınma için Ulusal Araştırma Kurumu tarafından hazırlanan rapora göre, biliminsanları, sanayi devriminden bu yana 571 bitkinin tamamen yok olduğunu belirtiyor. Ayrıca, 20.000 tür bitkiyi içeren ve Afrika’dan derlenen bilgiler sayesinde, bitkilerin yüzde 17’sinin tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olduğu ve yüzde 14’ünün ise, neslinin tükenme potansiyeli olduğu tespit edildi. Yani bu, yaklaşık 7000 bitkinin, önümüzdeki zamanlarda, dünya üzerinden tamamen yok olabileceği anlamına geliyor.

V: Diğer haberimiz ise Avustralya’dan. Avustralya’daki yangınlara daha önce de değinmiş, pek çok koalanın yangınlarda hayatını kaybettiğinden bahsetmiştik.

Ç: Ülkenin New South West bölgesini kasıp kavuran yangınların ardından, Lewis adlı bir koala, koala kayıplarının ve yokoluşlarının sembolü haline geldi. Lewis’in kurtarılma videosu internette oldukça ilgi gördü. Lewis, yaralarının iyileştirilmesi amacıyla Port Macquaire Koala Hastanesi’ne getirildi ancak yanıklarının ağır olduğu ve iyileştirilemeyeceği anlaşıldığında doktorlar uyutulmasına karar verdi.

Hastane şöyle dedi:

V: "(Our) number one goal is animal welfare, so it was on those grounds that this decision was made,"

Ç: "Biz hayvanların iyiliğini düşünüyoruz, dolayısıyla bu kararı verdik."

Ç: Avustralya’daki yangınların ardından koalaların nesli işlevsel olarak tükendi. İşlevsel olarak tükenmesi, tamamen tükenmeye çok yaklaşmış ve de artık ekosistemde rol oynayamıyor anlamına geliyor. Bazı biliminsanları ise, koalaların neslinin işlevsel olarak tükendiğini söylemenin, yapacak bir şey kalmadığını söylemekle aynı olduğunu ve bunun da koala koruma programlarına zarar verebileceğini savunuyor.

V: Şimdi Pasifik Okyanusu’nu geçip Avustralya’dan Arjantin’e uzanıyoruz. Bugünkü dostumuz Arjantin’de endemik bir canlı olan Pembe Peri Armadillo, bilimsel adıyla Chlamyphorus truncatus.

Ç: Masalsı ada sahip bu dostumuzun küçücük gözleri, pembe kabuğu ve kabuğunun altında ipeksi kürkü var. Pembe peri armadillolar, 9 ila 11,5 cm arasında değişen boylarıyla yaşayan armadilloların en küçükleri.

V: Kabukları genellikle pembe tonlarında. Kabuğun hemen altından geçen damarlar sayesinde kabuk bu pembe rengi alıyor.

Ç: Gerçi, rengi, çevresel faktörlere bağlı olarak, kan sulandığında ya da koyulaştığında değişebiliyor. Son derece esnek ve kırılgan kabukları koruyucu bir zırhtan ziyade vücut sıcaklığının kontrolü işlevini görüyor. Kabuklarının altında ise sarımsı-beyaz renkli ipeksi bir kürk bulunuyor.

Sudaki bir balık yüzgeçleriyle nasıl rahat yüzebiliyorsa, onlar da kumun altında sağlam pençeleriyle o kadar rahat ilerleyebildikleri için “Kum yüzücüsü” lakabıyla da anılıyorlar. Kumun altında yol açmaya uygun olmalarına karşın, bu iri pençeler, sert yüzeylerde yürümek için pek de elverişli değil.

Ayrıca diğer memelilerin aksine kulak yapıları gözle görünecek şekilde değil.

V: Gececil olan bu hayvanlar Arjantin'e endemikler; Mendoza bölgesinin güneyinde, Rio Negro’nun kuzeyinde ve Buenos Aires’in güneyinde yaşıyorlar.

Ç: Doğal yaşam alanları kumlu ovalar, kurak çayırlar ve bozkır arazilerden oluşuyor. Ana besin kaynakları karıncalar ve larvaları; bunun yanı sıra solucan, salyangoz ve bazı böcekleri de tüketiyorlar. Bunları bulamadıklarında ise bitkilerin yaprak ve kökleriyle beslenebiliyorlar.

Fırtınalı, yağmurlu havalarda toprak altındaki yerlerini terk etmeleri gerekebiliyor, aksi takdirde boğulma ve kürklerinin ıslanması riski ile karşılaşabiliyorlar. Eğer kürkleri ıslanırsa vücut ısılarını pek iyi ayarlayamadıkları için gece saatlerinde hipotermiye girebiliyorlar ve bu da onları ölüme sürükleyebiliyor. Bunun dışında toprak altından üstüne çıktıklarında ise onları başka tehlikeler de bekliyor. Çeşitli yırtıcılara, evcil kedi ve köpeklere ve insanlara av olabiliyorlar.

V: Dostumuz, IUCN’in kırmızı listesinde, 1996’da ‘tehlikede’ kategorisindeydi ama bugün ‘Yetersiz veri’ kategorisinde yer alıyor çünkü haklarında çok az şey biliniyor.

Ç: Buna karşın dostumuzun neslinin neden tehlikede olduğuna dair çeşitli bilgiler ve gözlemler bulunuyor: Pet olarak yasadışı ticareti yapılıyor ve satılmak üzere toplanmaları, kuşkusuz nesillerini tehlike altına sokuyor. Diğer yandan da bu dostlarımız esaret altında yaşayamıyorlar. Çoğunun yakalandıktan sonra sekiz gün içerisinde öldüğü tespit edilmiş. Nesillerini tehlikeye atan başka bir durum ise gıda olarak tüketilmek üzere avlanılmaları. Ayrıca, hayvancılık faaliyetleri için tarım alanları açma gibi nedenlerle yaşam alanları hızla değişiyor. Pembe peri armadilloların ana besin kaynağı olan karıncalar, yine tarım faaliyetleri yüzünden pestisitlere maruz kalıyor ve bu karıncaları tüketen pembe peri armadillolar da pestisitlerden dolaylı olarak etkilenebiliyorlar. Bir de tabi, vücut ısısını ayarlamada pek de başarılı olmayan bu dostumuz iklim değişikliklerinden etkilenmeye çok açık.

V: Yani, kısacası, bu fantastik hayvanların nesli, bugün, yine insan eliyle gerçekleşen faaliyetler yüzünden tehlikede.

Ç: İnsan eliyle gerçekleşen hızlı değişimden olumsuz etkilenen bu narin yaratıklar, hassas dengeleri bozduğumuz zaman yitirebileceğimiz güzellikleri hatırlatıyor bize.

V: Dinlediğiniz için çok teşekkür ediyoruz.

Programın illüstrasyonlarını sosyal medyada paylaşacağız. Bize Instagram ve Facebook’tan ulaşabilirsiniz.

Ç: Bugünkü şarkımız Armand Amar’ın müziklerini yaptığı Home adlı belgeselin soundtrackinden Faster faster adlı şarkı. Bu şarkıyı bugünkü dostumuza adıyoruz. 

V: Ben Virginia Elena Patrone,

Ç: Ben Çiğdem Fidan.

V&Ç: Gezegendeki her şey! Çok güzelsiniz ve sizi seviyoruz!

Kaynaklar:

• theguardian.com/environment/2019/nov/20/a-third-of-tropical-african-plant-species-at-risk-of-extinction-study 
• edition.cnn.com/2019/11/26/australia/lewis-koala-dead-intl-hnk-scli/index.html
• iucnredlist.org/species/4704/47439264#text-fields
• animaldiversity.org/accounts/Chlamyphorus_truncatus/
• bioone.org/journals/Edentata/volume-12/issue-1/020.012.0103/Updated-Distribution-of-the-Pink-Fairy-Armadillo-Chlamyphorus-truncatus-Xenarthra/10.5537/020.012.0103.full
• wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvUGlua19mYWlyeV9hcm1hZGlsbG8