Türkçedeki felsefe literatürüne yeni eklenenler

Alfa Yayınları, yakın bir tarihte, neredeyse eş zamanlı olarak art arda şu üç çalışmayı yayınladı: Dünya Felsefe Tarihinin Oluşumu, Aristoteles: Anlama Arzusu ve Felsefe Tarihi 2.

Özellikle felsefeyle ilgilenenlerin yakından takip ettiği kitap dizilerinden biri Veritas hiç kuşkusuz. İstanbul Üniversitesi'nin Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü öğretim üyelerinden Profesör Çiğdem Dürüşken editörlüğünde, Eski Yunan ve Latin klasiklerini –diğer bir deyişle alanın temel metinlerini– kaynak dilinden Türkçeye kazandırmayı amaçlayan Veritas dizisi, şimdiden önemli bir toplama ulaşmış durumda. Ama Alfa Yayınları, Türkçedeki felsefe literatürüne yalnızca bu diziyle katkıda bulunmuyor. Veritas dizisi kapsamında olmayan kitapları da göz ardı etmemek gerek; çok yakın bir tarihte, neredeyse eş zamanlı olarak art arda yayımlanan şu üç çalışma, bunun en somut örneği: Dünya Felsefe Tarihinin Oluşumu, Aristoteles: Anlama ArzusuveFelsefe Tarihi 2.

Randall Collins'in hacimli çalışması, gözden geçirilmiş haliyle Türkçede yeniden yayımlanmış oldu. Bu gözden geçirmenin ilk dikkat çekici tarafı, daha önce “Felsefenin Sosyolojisi” olarak çıkan kitap için bu sefer Dünya Felsefe Tarihinin Oluşumu isminin tercih edilmesi. Çok kısaca söylemek gerekirse, farklı coğrafyalardaki felsefi düşüncelerin nasıl ortaya çıktığını ve –çalışmanın alt başlığına da yansıdığı gibi– filozofların birbirini nasıl etkilediğini anlatıyor Randall Collins. İki bin yılı aşkın bir zaman dilimi çerçevesinde... Kendisinin özeti ise çok daha "şık": "Günümüzde okumuş biri olmak, Jorge Luis Borges'in kütüphanesinde yaşamak gibidir; sayısız koridoru dolduran kitaplar bütün evreni içerir ama içeriklere ulaşılmasının sağlayacak anahtar eksiktir. Stratejim, entelektüel ağlara odaklanmaktır: Görüşleri daha sonraki kuşaklara aktarılan düşünürler arasındaki toplumsal ağlara odaklanıyorum. Dünya uygarlıklarının her birinde birkaç bin yıl gerilere giden ve uzmanlık gerektiren disiplinlerin birçoğunun dallanıp budaklandığı arketipik entelektüel rolünü üstlendikleri için filozofları seçtim."

Randall Collins'in "seçtiği" filozoflar arasında Aristoteles de var elbette. Hatta şu cümlesinin altı özellikle çizilebilir: "Aristoteles 1235'ten 1300'e kadarki kuşaklarda ününün doruğuna ulaşmış ve kısaca 'Filozof' olarak anılarak bir üstat mertebesine erişmiştir." Collins de çalışmasında kaçınılmaz olarak geniş yer ayırıyor Aristoteles'e ama onda biraz daha fazlaca odaklanmış bir eser arayanlar için, Jonathan Lear'ın Türkçede yeni yayımlanan Aristoteles: Anlama Arzusu kitabını önerebiliriz. Jonathan Lear, Aristoteles'in Metafizik'indeki insanları bilgiye yönlendiren arzu ifadesinden, bu itici güçten yola çıkarak Aristoteles'i "anlama arzusu"yla, onun felsefesine bir giriş, bir kılavuz kitap kaleme almış. "Bu kitabın amacı, Aristoteles’in tüm insanların doğaları gereği bilmeyi arzuladıkları iddiasına ilişkin daha derin bir kavrayışa ulaşmaktır. Metafizik’teki bu tek satırı ['Tüm insanlar doğaları gereği bilmeyi arzularlar'] anlayabilmek için Aristoteles’in felsefesinin büyük bölümünü katetmemiz gerekecektir. Zira anlama arzusu hem geniş hem de dar bir anlamda irdelenebilir."

Alfa Yayınları'ndan, bu iki önemli çalışmayla neredeyse eş zamanlı olarak çıkan diğer bir kitap ise, Umberto Eco ile Riccardo Fedriga editörlüğünde hazırlanan Felsefe Tarihi'nin ikinci cildi. Üstelik tam da Hellenistik dönemi ele alıyor ikinci cilt; yani, Aristoteles'in MÖ 322'deki ölümüyle başladığı ve Ptolemaios hanedanının son Mısır kraliçesi Kleopatra'nın MÖ 30'daki ölümüyle sona erdiği söylenen Hellenistik dönem. Daha kaliteli bir basım olarak nitelendirebileceğimiz ciltli tasarım seçeneği de bulunan Felsefe Tarihi'nin en dikkat çekici özelliği, ele alınan dönemi çok sayıda tablo, harita ve görsel malzeme eşliğinde irdelemesi. Uzun soluklu bu dizinin diğer ciltlerine de umarız kısa zamanda ulaşırız Türkçede.