Geldik Sofistlere
Hepi topu 150 yıla sığan kısacık felsefe tarihi bile insanları besleyecek kadar çeşitlilikte kuram, değişik görüş ve bu görüşlerin kamplaşmasını yaratmaya yetmişti herhalde. Bu hızlı çıkışın bir hazım sürecine girmesi ve daha geniş kitlelere yayılması filozof ve felsefe enflasyonu için uygun olurdu.Oldu da nitekim...Unutulmaması gereken bir diğer husus da hemen hemen tüm filozoflarımızın felsefe yanında başta tıp, astronomi ve matematik olmak üzere bir dolu başka uğraşı dalları da olduğu. Toplumun özellikle tıp dalında önemli ihtiyaçları olması dikkatleri bir miktar da bu bilim dalına çekmiştir. İşte bahis konusu olarak ele aldığımız bu sofistler dönemi artık gelişme yerine varolanın yayılması ve pozitif bilim dallarının yaygınlaşması dönemidir.Birey bu felsefelerin hayata yansıması sonucunda toplumun otoritesinden kurtulup kendisi için çabalamaya ve kendi esenliğini ön plana çıkarmaya başladı. Dinlerin egemenliği başlayıp bu otorite tekrar ve insan aleyhine kurulup özellikle de islam ile birlikte ümmet anlayışının bireye karşı vahşet boyutlarına kadar gelmesi süreci ile de ancak 19. yüzyılda tekrar akıllara gelebildi. Bugün hala yaşanılan terörde birey yetkesi (gücü, bağımsızlığı, otoritesi, haklarının ve görevlerinin farkındalığı vs.) yerine toplum (ümmet) yetkesinin bırakın cahil insanı, dev bir uçağı kullanabilecek düzeyde eğitimli insana bile neler yaptırabileceğini yakınen yaşamıyor muyuz?Bireyin kendinin farkındalığının hiç zararı yok muydu peki?Olmaz mı?Kimi çevrelerde yarı bilgili olmanın ya da bildiğini hazmedememiş olmanın kötü sonuçları habis urlar gibi pırtlaklaşmaya başladı hemen. Polemik (yani doğruyu kasıtlı olarak yanlış kullanma sanatı) ustaları sar dı etrafı. Kibir yüceldi. Tukidides şöyle şikayet etti:
''Sözcüklerin ortak anlamları insanların keyiflerine göre değiştirildi; en umursamaz haydut en istenir dost sayıldı; sağgörülü ve ılımlı insan korkak olarak adlandırıldı; aklı ile iş yapmaya çalışan işe yaramaz budala olarak nitelendirildi. En başarılı komplocular en başarılı insanlar oldu. Düşmanınızı eğer sözünüze güvendiği için yakalamayı başardıysanız bu ayrıca övünülüp keyif alınması gereken bir hazdı.''
İçinizde günümüze uyarlamaktan keyif alacaklar var mıdır acep bu lafları?Sofistler bu dönemin temsilcileridir. Aslında başlangıçta bilge ve becerikli anlamına geldiği için bu isim verilen filozof yarımları daha sonra bilgelik yerine becerikliliği tercih ettiler. Bakın ilk çürüme nasıl başladı;Sofistlerin dönemine kadar felsefe okullarında, ki bu okullar genelde filozofların evleri ya da bahçeleri, eğitim için para filan istenmez bu eğitimler filozoflarca keyif için gönüllü olarak yapılırdı. Sonra özellikle İranlı tüccarların altınlar dağıtması, enflasyonun hepimiz için bilinen ahlaki çöküş etkisi pragmatizmi her böyle dönemde olduğu gibi bu dönemde de yüceltti ve egemen sınıfın doğasına uygun olarak her şey gibi bilgiyi de para karşılığı satılabilir bir emtia haline getirdi. Günümüzde artık doruğuna erişen bu bilgi alışverişinin aslında bilginin belirli bir soylu kitlesine ait ve kısıtlı olmasından özellikle toplumun zengin kesimine doğru yaygınlaşıp avamlaşmasına da yararı oldu denilebilir.Tarih tekerrürden ibarettir.Sofistler özellikle retorik (güzel konuşma), mantık, epistemoloji (bilgi kuramı) ve psikoloji dallarında eğitim verdiler.Sofistler sadece felsefeyi göklerden yeryüzüne indirmiş olmak ile övgü toplayabildiler daha sonraki yıllarda. Öyle ki sofist lafı bir dönem hakaret anlamında bile kullanıldı. Peki bu sofist döneminin önemi neydi o zaman felsefe tarihinde?Düşünce uyandı. Felsefe, din, ahlak... ve bu üç öge üzerine temellendirilmiş ne varsa bunlara aklın karşısında temize çıkmaları için meydan okundu. O zaman ne gerekirdi peki?Mihenk taşı gerekirdiBilginin de ahlakın da bir ayara getirilmesi gerekirdi. Geleneksel ahlaka saldırıldı. Ahlakı kuşkuculuk ve nihilizm (yani hiçcilik) karşısında kendini savunmaya zorladılar. Ne oldu? Ahlak kendine yeniden ve çok daha doğru değer yargıları bulmak zorunda kaldı. Devlete saldırıldı. Devlet kendini savunmak zorunda kaldı. Ne oldu? Bireye daha fazla yaşam hakkı tanımak zorunda kaldı devletçi anlayış. Bu saldırılar bunlarla kısıtlı da kalmadı.Bilgi nedir? Gerçeklik nedir? Hak nedir? İyi nedir? Doğru Tanrı kavramı nedir?Ve hepsinin sonunda da,Dünya nedir?Sorgulandı ve cevaplar arandı. Kendilerine hayretmese dahi kendilerinden sonra tekrar ivmelenen Felsefe Bilimine hayretti sofistlerimiz.
