Ahşaptan Betona Mecidiyeden Jetona’da bu hafta Pınar Erkan, Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘saraya damat olmayı’ işledi.
Osmanlı döneminde padişah kızlarının evlendirilmesini, kimlerle neden evlendirildiklerini konu alan programdan kısa bir kesit:
"Hanım sultan ve sultanların çocukları, annelerinin sarayında yaşar ve büyürlerdi. Kız çocukları evlenirken kendilerine saraydan, babalarının hesabından (hazine-i hassa) yüklü bir maaş bağlanır ve çok sayıda hizmetkarı bulunan bir saray verilirdi. Sultanlar için evlenmek de bir iş. 19. yüzyıl Tanzimat Dönemi, çok hareketli bir yüzyıl, büyük değişiklikler oluyor. Osmanlı yaşam biçimi ve geleneklerinin büsbütün dönüştüğü bir dönem.
Üstelik Topkapı Sarayı bırakılmış, Boğaz'da Dolmabahçe Sarayı'na taşınılmış. Evlenme ritüellerinde bir değişiklik olmamış ama.
Padişahın kızları evleneceği zaman damat, bir tür iç güveysi alınıyor. Padişahların kız çocuklarına sultan deniyordu. Padişah olmak şart değil, şehzade kızları da sultan idi. Sultana seçilip alınan damat, öyle evlendik diye sultan eşini kendi konağına filan götüremez. İzinli de izinsiz de götüremez. Sultana babası tarafından verilen sarayda yaşayacak. Damat bey de buraya içgüveysi gelecek.
Saraya damat olmanın başka bir çok koşulu var. Düğün töreninin nasıl yapılacağından, damadın sahip olduğu mülkün ve gelirinin nasıl yönetileceğine, evliliğin nasıl yürütüleceğine, nasıl yaşanacağına kadar her şey belli. Avrupa'da görülmeyecek şey, Osmanlı sultanlarının devlet görevlileriyle, tercihen asker kökenlilerle evlendirilmesi. Geçmiş tarihlerde Anadolu beyleriyle kız alıp veriyorlarmış fakat 16. yüzyıldan sonra Anadolu'da kız verilecek bey kalmayınca bu yolu tutmuşlar mecburen. İlmiye sınıfı ulemaya da kız vermiyor saray katiyen. Ulemaya ceza vermesi zor, ordu mensuplarına ise idam cezası, ne isterse verebiliyor canı isterse, sebep bu olmalı. Abdülmecid'in kızıyla evlenen Ali Galip Paşa'nın başına geldiği gibi: "Bu işlere hep sen sebep oldun köstebek kılıklı herif!" diye bir borçtan dolayı padişahtan azar yemek, belli ki olabileceklerin en hafifi..."
Ahşaptan Betona Mecidiyeden Jetona programını salı günleri 10.30 ile 11.00 saatleri arasında Açık Radyo 94.9'dan dinleyebilirsiniz. Programın podcastine ise buradan ulaşabilirsiniz.
