Adalar, yüzyıllarca imparatorluklara başkentlik yapmış, siyasi ve kültürel dönüşümlerin aktörlerini beslemiş dünya şehri İstanbul’un hikâyelerinin hep bir parçası olagelmiş. Krallar, kraliçeler, dini liderler sürgüne buralarda zindanlara atılmış, ardından Osmanlı’dan günümüze farklı kültürel cemaatlerin zengin bürokratları, iş insanları, Adaları İstanbul’un sayfiye merkezi haline getirmiş, sanatçılar, yazarlar, Adalar’ın renginden, havasından, kokusundan beslenmek için buraları mekân tutmuş. Adalar, muhteşem mimari ve yaşam dokusuyla dünyada eşine az rastlanır bir kültürler havzası olma halini bugüne kadar taşımışlar.
Şanslıyız ki Adalarda İstanbul tarihinin tüm veçhelerinin mekânsal izdüşümlerini hâlâ görebiliyoruz ve barındırdıkları hikâyelerin bazen yaşayan bilgi kaynaklarına erişebiliyoruz. Kendimizi gerçekten müstesna hissetmeliyiz: Adalar’a adımımızı attığımızda İstanbul tarihinin çok da bozulmamış tanığının varlığını hissedebiliyoruz, şaşırıyor ve nedenini çok da bilmeden mutlu oluyoruz. Bu yayın döneminde bizi mutlu eden Dünya Mirası Adalar’ı enine boyuna konuşuyoruz.
Dünya Mirası Adalar
Koruyamadığımız Marmara Denizi biyoçeşitliliğinin zenginliğini, tarihsel süreçteki değişimini ve geleceğini konuğumuz, deniz biyoloğu, yazar, sualtı fotoğrafçısı, belgeselci, deniz ekoloğu Dr. Mert Gökalp ile konuştuk.
Derya Tolgay, Dünya Mirası Adalar’da araştırmacı, yazar ve belgeselci Özcan Geçer’le, "Dünyaya malûmatım ve ihtiyarım olmaksızın geldim, benden evvel gelenler ve benden sonra gelecekler gibi." diyen rahip, gazeteci, seyyah ve mucit John Louis Sabuncu’nun yaşamını, eserlerini ve Büyükada’da inşa ettiği Sabuncu Köşkü’nü konuşuyor.
Nereliyiz, nereye aitiz? Aile nedir? Vatan nedir? Memleket nedir? Din nedir? Dil nedir? Öteki kimdir? Konuğumuz akademisyen, yazar, düşünür Herkül Millas ile Orhan Kemal Roman Armağanı ödüllü "Aile Mezarı" kitabı vesilesiyle azınlık olmak üzerine konuştuk.
Yahya Kemal’in 1916'da "Viranbağ" isimli şiirine ve filmlere ilham olan Büyükada’daki Viranbağ’ı ve tarihini, Adalar'ın bağcılık kültüründeki yerini Mustafa Nuri Devres Vakfı’ndan tarihçi Murat Devres ile konuştuk.
Tuğçe Kaplan ile antroposen anıtı Yassıada’nın dönüşümünü, 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi’nden adanın Demokrasi ve Özgürlükler Adası adıyla müzeleştirilmesine kadar geçen süreci farklı aktörleriyle, adaya ilişkin söylemler ve stratejiler üzerinden konuştuk.
Dünya Mirası Adalar'da 1984 yerel seçimleri ve dönemin neoliberal politikalarıyla Adalar’da başlayan inşaat dalgası konuşuldu.
Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanlarını yayına hazırlayan Can Yayınları editörü, yazar Mustafa Çevikdoğan ile neredeyse 80 seneyi aşan bir süredir müze olmayı bekleyen Hüseyin Rahmi Gürpınar Evi’ni konuştuk.
Konuğumuz Aylin Vartanyan ile İstanbul Expressive Arts Enstitüsünün katılımcılarıyla birlikte 2021 yılının Eylül ayında Burgazada’da deneyimlenen doğa ve fotoğraf temelli dışavurumcu sanat çalışmalarından yola çıkarak alanın kadın dayanışmasına nasıl bir katkıda bulunduğunu konuştuk.
Anna Théodoridès, 3 Şubat 2022'de Paris’te gerçekleştirdiği konferanstan sonra “Akillas Millas’in İnanılmaz Yolculuğu” başlıklı çalışmasını Adalılar ve İstanbullular ile paylaştı.
Heybeliada Ruhban Okulunun başrahibi, Piskopos Aravissou Kassianos ile Ruhban Okulu ve okulun son müdürü, manastırın başrahibi Metropolit Maximos Repanelis'in 30. ölüm yıldönümü için yapılan konferansı konuştuk.
Dünya Mirası Adalar'da psikiyatri uzmanı, psikanalist Prof. Peykan Gençoğlu ile çevresel değişimin neden olduğu duygusal veya varoluşsal sıkıntı anlamına gelen solastalji kavramı uzerine konuştuk.
Her daim genç, bilge, çevreci, 1984’ten beri iklim krizini kendine dert edinmiş, rock dünyasının en önemli isimlerinden, Moğolların efsane basçısı, müzisyen ve besteci Taner Öngür’ün, Heybeliada'daki evine, Dünya Mirası Adalar programı olarak konuk olduk. Kendi gibi bu nevi şahsına münhasır ev, en az karbon ayak izi bırakan, enerjisinin bir bölümünü kendi üreten, sahibi gibi üretken mi üretken bir ev.
Sivil Adalılar’ın da içinde olduğu bir grup, bugün çok önemli bir çevre hukuku davası açtı! Uzun soluklu ve maceralı olacak bu ekolojik mücadele üzerine, davayı açan Heybeliadalı Avukat Tunç Lokum Dünya Mirası Adalar’da konuğumuz oldu.
Marmara’da bir çevre felaketi yaşanırken konuklarımız Defne Koryürek ve Dr. İzel Levi Çoşkun'un konu üzerine kıymetli çalışmalarını, sivil girişimlerini anlattı.
Dünya Mirası Adalar'ın 2 Kasım'da yayınlanan programının sonrasındaki gelişmeler ve adalar ölçeğinde Özel Çevre Koruma Bölgeleri'ni Av. Pervin Çelik yazdı.
İstanbul ve Türkiye’nin sağlık tarihi, toplumsal ve kültürel hafızası için çok önemli bir kurum olan Heybeliada Sanatoryumu'nu konuşmak üzere programımızda tıp tarihçisi ve Heybeliada sakini Doç. Dr. Fatih Artvinli'yi ağırladık.
Dünya Mirası Adalar'da Sevgi Çekiç, Avukat Can Bıçakcı ve gazeteci Yaprak Akbaba ile iptal edilen Marta Koyu ihalesini konuştuk.
Afet riski, iklim uyumu ve planlama üzerine çalışan, Amerika’da devlet kurumlarına, iklim uyumu ve afet riski planlarında danışmanlık yapan, uzman şehir plancı, mimar Sera Tolgay ile Heybeliada yangını sonrası, hem Adalar hem de dünya ölçeğinde afetler, iklim krizi ve planlama üzerine konuşuyoruz.
Kültürel mirasla kurduğumuz ilişkinin popüler deyişle üzerine çökmek dışında bir hal alabilmesi için geçmişle kurduğumuz ilişkinin nasıl bir gelecek hayal ettiğimizle olan ilgisini fark etmemiz icap ediyor.
Dünya Mirası Adalar 30 Mart 2021 tarihli nüshasının konuğu Türkiye Tiyatro Vakfı kurucu başkanı Esen Çamurdan, programın ardından bir yazı kaleme aldı. Podcastle birlikte yayınlıyoruz.