Gazete Duvar 12 Mart’ta ekonomik gerekçelerle yayın hayatını sonlandırdığını açıkladı. Veda ederken temel gerekçe olarak arama motoru Google’ın güncellemeleri sonucunda yaşadığı gelir kaybını gösterdi1. Önceki haftalarda da Artı Gerçek küçültmeye gitmiş, Medyascope ve 10Haber’de işten çıkarmalar olmuştu.
Türkiye’nin önemli bağımsız haber portallarından birinin kapanmak zorunda kalmış olması dünya genelinde gördüğümüz otoriterleşme ve piyasalaşma sürecinin bir parçası. Gerçeklere, farklı ve bağımsız seslere adeta savaş ilan etmiş olan otoriter iktidarlar ve kâr amaçlı holding medyası diğer hiçbir sese yer bırakmıyor. Bağımsız ve özgür basının susması gezegenin içerisinde bulunduğu çoklu krizin en önemli halkalarından biri olan demokrasi krizini daha da büyütüyor. Tam da bu nedenle Gazete Duvar ile benzer durumda olan dokuz bağımsız internet medyası ortak bir açıklama yayınlayarak tepkilerini dile getirmişti2.
Gazete Duvar’ı kapanmak zorunda bırakan koşulların bütün bağımsız medya platformlarını etkilediğinin farkında olarak, ilgili tarafların Gazete Duvar’ın açıkladığı sorunlara kulak verip gereken düzeltmeleri yapacağını umuyoruz. Belki böylelikle Gazete Duvar’ın bir süre sonra kaldığı yerden yayın hayatına aynı bizim bir süre kapalı kalıp yeniden döndüğümüz gibi geri dönmesini umut ediyoruz. Kâinatın tüm seslerine açık olan Apaçık Radyo, Gazete Duvar’ın da yeniden yayın hayatına dönmesini can-ı gönülden destekliyor.
Apaçık Radyo olarak biz de diğer tüm basın ve medya platformları gibi bu gelişmelerden olumsuz etkileniyoruz. Ancak radyomuz Türkiye özelinde bağımsızlığını korumanın özgün bir biçimi olarak büyük oranda dinleyicisinin maddi desteğiyle ve gönüllü program içeriğiyle yayın hayatını sürdürmekte olduğu için tekellerin elindeki algoritma hesaplarından görece azade bir yayıncılık yapabiliyor. Bunun için tüm dinleyicilerimize ve destekçilerimize de bir kez daha teşekkürü borç biliriz.
Gazetecilik ve yayıncılık ilkelerine uygun davranmaktan başka bir sorumluluğu olmaması gereken gazeteci ve yayıncılar “dikkat endüstrisi”nin diğer aktörleriyle rekabet etmeye zorlandığında -örneğin iklim krizinin yerel halklar üzerindeki etkisine dair bir diyalog alanı açmayı amaçlayan bir “içerik” artık tanıtım aşamasına milyarlarca dolar ayırabilen ulusötesi şirketlerin eğlence içerikleriyle yarışmak zorunda kalınca- ekonomik ve politik bağımsızlığa dair endişelerimizin yerini hayatta kalma mücadelesi alıyor.
Türkiye’de ve dünyada giderek daralan ifade alanlarımızın faili yalnızca Google veya başka bir teknoloji devi olamasa da internet dolayımlı iletişimin neredeyse her vehçesinin bu şirketlerin keyfî ve kara kutu uygulamalarıyla belirlendiği bir gerçek.
Tekelleşmiş, denetlenmeyen ve hesap verebilirliğini yitirmiş teknoloji devlerinin iletişimin koşullarını belirler hale gelmesi hayatın birçok yönünü aynı anda etkiliyor. Bu etkilerden en hissedilir olanı ise gazetecilik ve yayıncılık faaliyetlerinin bağımsızlık ve sürdürülebilirliğine yönelik tehditler.
Arkasında milyarderler olmayan bir medya kurumunun sesini duyurabilmek için Google gibi şirketlerin tiranlığını kabul etmekten başka yolu kalmamışken, bu şirketler algoritma güncelleyerek o ana dek “oyunu” kurallarına göre oynayan bir kuruluşu da kapanacak noktaya getirebilecek kadar güçlenmiş durumda.
Sanıyoruz ki bu yaşananlar -bir kez daha- tek çözümün dayanışma olduğunu gösteriyor.
Okuyucuları/dinleyicileri/izleyicileri tarafından sahip çıkılan bir medya kuruluşunun ister politik, ister ekonomik, isterse de algoritmik herhangi bir baskıya karşı daha dirençli olduğu aşikar. Dolayısıyla haber alma hakkımız için, özgür ifade alanlarımız için, dayanışma ve destek hatlarını açık tutup güçlendirmek bugün her şeyden daha önemli.
1) T24’ten Eray Özer’in Google Arama’nın sözcüsü Danny Sullivan’la gerçekleştirdiği söyleşide Sullivan, “Sistem birden fazla belirteci hesaba katarak bir sıralama yapıyor. Bu bahsettiğiniz platformlar bu belirteçlerden bazılarını karşılamıyor olabilir. Ayrıca belki de sistem bu sitelerin içeriklerini layık oldukları kadar ödüllendirecek şekilde verimli çalışmıyor. Bu da olabilir” açıklamasında bulundu.
2024 Ağustos’ta teknoloji devi Google’ın sonuç sayfalarında sıralama sonuçlarını ve dolayısıyla bir web sitesinin ulaşabildiği okuyucu sayısını etkileyen faktörler değiştirildi. Bu faktörlerin ne olduğu, hangi haber veya içeriği ön plana çıkarıp hangisini gölgede bıraktığı konusunda hiçbir şeffaflık bulunmazken, Gazete Duvar veda yazısında Türkiye’de temsilcisi de bulunan Google’a ulaşmaya çalıştığını ve bu görüşmelerden de sonuç alamadığını bildiriyor.
Öte yandan, algoritma değişikliği sonrasında yaşanan gelir kaybının yalnızca reklam gelirlerinin yitirilmesinden ibaret olmadığını, Basın İlan Kurumu gibi sistemlerin de finansal destek vermek için trafik sayısı gibi yüzeysel ve ilgisiz koşullar öne sürdüğünü anımsamak gerek.
2) Gazete Duvar’ın açıklamasının ardından bağımsız internet mecraları ortak bir açıklama yaparak Google’ı protesto etti ve Google’ın son güncellemelerini “ambargo” olarak nitelendirdi. Dayanışma çağrısıyla sonlanan ortak açıklamada Artı Gerçek, BirGün, Diken, Ekonomim, Gazete Pencere, Kısa Dalga, Medyascope, T24 ve İlke TV’nin imzaları bulunuyor.
