Antroposen Sohbetler'de Utku Perktaş, son yıllarda sıcaklık artışı, asitlenme ve çevresel baskılar nedeniyle mercan ekosistemlerinde büyük kayıplar yaşanmasıyla Büyük Set Resifi'ni bekleyen büyük tehlike üzerine konuşuyor.
Okyanusların rengarenk dünyasını oluşturan mercan resifleri, küresel ısınmanın en belirgin mağdurlarından biri. Son yıllarda sıcaklık artışı, asitlenme ve çevresel baskılar nedeniyle mercan ekosistemlerinde büyük kayıplar yaşanıyor. Avustralya kıyılarında, hem doğudaki Büyük Set Resifi hem de batıdaki Ningaloo Resifi eş zamanlı olarak mercan beyazlaması geçirdi. Uzmanlar, bu olayın sadece Avustralya için değil, küresel deniz ekosistemleri için de kritik bir dönüm noktası olduğunu vurguluyor.
Mercan Beyazlaması: Sessiz Bir Felaket
Mercan resifleri, okyanuslardaki yaşamın temel taşlarından biridir. Ancak bu hassas ekosistemler, aşırı sıcaklık değişimleri ve kirlilik nedeniyle hızla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Mercanlar, simbiyotik ilişki içinde yaşadıkları zooxanthellae adlı alglerden besin alır ve bu algler sayesinde renklerini korur. Deniz suyu sıcaklıkları belirli bir eşik değerinin üzerine çıktığında, mercanlar bu algleri dışarı atar ve beyaz bir görünüme bürünür. Eğer stres faktörleri devam ederse, mercanlar ölür ve ekosistem büyük ölçüde çöküşe girer.
Son yıllarda, mercan beyazlaması giderek daha sık ve daha yaygın hale geldi. Avustralya'da 2023-2024 yazında deniz suyu sıcaklıkları rekor seviyelere ulaştı. Büyük Set Resifi'nde yaklaşık 1.000 kilometrelik bir alanda mercan beyazlaması tespit edilirken, Ningaloo Resifi de tarihinin en ciddi ısı streslerinden birini yaşadı.
Avustralya Resifleri Tehlike Altında
Avustralya'nın batısında yer alan ve UNESCO Dünya Mirası listesinde bulunan Ningaloo Resifi, köpekbalıkları, deniz kaplumbağaları ve sayısız deniz türüne ev sahipliği yapıyor. Ancak bu yıl, su sıcaklıklarının ani yükselişi nedeniyle resifin büyük bir bölümü beyazladı.
Öte yandan, doğudaki Büyük Set Resifi dünyanın en büyük mercan ekosistemlerinden biri olarak biliniyor. Ancak bu yıl rekor seviyedeki su sıcaklıkları nedeniyle resifte ciddi hasar meydana geldi. NASA ve Avustralya Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün (AIMS) verileri, Büyük Set Resifi’nin son yılların en büyük mercan beyazlama krizlerinden biriyle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor.
Avustralya Deniz Koruma Derneği CEO’su Paul Gamblin, iki dünya mirası resifin aynı anda zarar görmesini "ciddi bir ekolojik felaket" olarak değerlendirdi. Bilim insanları, bu olayın yalnızca mevcut koşulların bir sonucu olmadığını, uzun vadeli iklim değişikliği senaryolarının artık gerçeğe dönüşmeye başladığını söylüyor.
Küresel Isınma ve Mercanların Geleceği
Bilim insanları, mercan beyazlamasının en büyük nedenlerinden birinin deniz suyu sıcaklıklarındaki yükselme olduğunu belirtiyor. Fosil yakıt tüketimi, sanayileşme ve çevre kirliliği sera gazı salınımını artırarak dünya genelinde sıcaklıkları yükseltiyor. Denizler, bu fazla ısıyı emerek su sıcaklıklarını artırıyor ve mercan resiflerinin yok olmasına neden oluyor.
IPCC’nin (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli) raporlarına göre, eğer küresel sıcaklık artışı 1,5°C’yi aşarsa, dünya genelindeki mercan resiflerinin %70-90’ı yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacak. Eğer sıcaklık artışı 2°C’yi aşarsa, mercanların neredeyse tamamının yok olması kaçınılmaz hale gelecek.
Mercanların yok oluşu, sadece deniz ekosistemleri için değil, kıyı toplumları, turizm ve balıkçılık için de ciddi sonuçlar doğuracak. Mercan resifleri, milyonlarca insanın geçim kaynağı olduğu gibi kıyı şeridini erozyondan koruma gibi kritik ekosistem hizmetleri de sağlıyor.
Mercanları Kurtarmak İçin Ne Yapılmalı?
Bu ekosistemleri korumak için bireysel ve toplumsal düzeyde alınabilecek birçok önlem var:
- Karbon salınımını azaltmak: Fosil yakıt tüketimini azaltmak, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek ve doğa dostu ulaşım yöntemlerini desteklemek.
- Deniz koruma alanlarını genişletmek: Mercan resiflerinin korunması için sıkı çevresel düzenlemeler ve deniz koruma alanlarının artırılması şart.
- Sürdürülebilir turizmi desteklemek: Mercan ekosistemlerini tahrip eden turizm uygulamaları yerine doğayla uyumlu alternatifler geliştirilmeli.
- Plastik kirliliğini azaltmak: Okyanuslara karışan plastik atıklar, mercan resifleri dahil birçok ekosisteme zarar veriyor. Plastik kullanımını azaltarak bu etki minimize edilebilir.
- Bilimsel araştırmalara yatırım yapmak: Mercan resiflerinin nasıl korunabileceğini anlamak için bilim insanlarının daha fazla veriye ve desteğe ihtiyacı var.
Sonuç: Mercanlar Alarm Veriyor
Ningaloo ve Büyük Set Resifi’nde yaşanan eş zamanlı mercan beyazlaması, okyanusların ne denli büyük bir krizle karşı karşıya olduğunu gösteriyor. Eğer acil önlemler alınmazsa, bu resifler ve barındırdığı binlerce tür yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacak.
Okyanuslar ve mercanlar, bizden yardım bekliyor. Onları korumak bizim elimizde. Ancak soru şu: Bu çağrıyı duyacak mıyız?
